In co-creatie met ouders en kraamverzorgenden op zoek naar de waarde(n) van kraamzorg.
De Kraamdialoog is een co-creatie met ouders, kraamverzorgenden, twee managers van een kraamzorgorganisatie in Gelderland, een onderzoeker en een ontwerper/PAR facilitator. De Kraamdialoog vond plaats van juni t/m november 2020 en bestond uit een voorbereidingsfase, een opdracht per post (acht deelnemers), twee live-sessies (met elk 14 deelnemers) en een analysefase. Eén kraamverzorgende was als co-onderzoeker nauw betrokken in alle fasen van het proces. In dit bericht delen we graag iets over deze bijzondere samenwerking en de resultaten van de co-creatie. Een wetenschappelijk artikel over dit unieke actieonderzoek is in voorbereiding.
Flexibele kraamzorg
Ruim drie jaar lang deed Fleur Lambermon (RadboudUMC) onderzoek naar meer flexibiliteit in de kraamzorg. In haar onderzoek Kraamzorg 2.0 konden ouders kiezen voor het flexibel spreiden van de kraamzorguren over een periode van maximaal 14 dagen (zogenoemde ‘flexibele planning’). Een controlegroep ontving de standaard planning van acht aaneengesloten dagen. Naast het effect van meer flexibiliteit op de kwaliteit van kraamzorg, heeft Fleur onderzoek gedaan naar de ervaringen van ouders en kraamverzorgenden met deze flexibele planning. Op basis van deze kwalitatieve studies, zijn vier uitdagingen geformuleerd die een flexibele planning in de kraamzorg bemoeilijken.
Vanuit ZonMw was subsidie beschikbaar gesteld om aanvullend onderzoek te doen naar mogelijke oplossingen om een succesvolle implementatie van meer flexibiliteit in de kraamzorg te faciliteren. Gezien de complexiteit en de verschillende ervaringen van ouders en kraamverzorgenden was een co-creatieve onderzoeksmethode het meest passend. Het doel van dit traject was om samen met ouders en kraamverzorgenden – in dialoog – tot oplossingen voor de uitdagingen van flexibele kraamzorg te komen. Als grafisch ontwerper en humanisticus met PAR keurmerk sloot Marielle Schuurman aan om deze co-creatie mede te faciliteren.
Kijken naar de pijnpunten
Co-creatie die gericht is op het zo geruisloos mogelijk implementeren van een lastig concept, leek ons niet passend en geen recht doen aan de complexiteit van de kraamzorg en de mensen die hierbij betrokken zijn. Enerzijds omdat de gewenste uitkomst van co-creatie per definitie niet van tevoren vast kan liggen. Zonder openheid naar het uiteindelijke resultaat kan er geen co-creatie zijn! Anderzijds omdat de uitdagingen uit de studie Kraamzorg 2.0 een aantal gevoelige aspecten van de huidige kraamzorg bloot legden. Dit perspectief zorgde voor een opening om de uitdagingen van flexibele kraamzorg anders te framen. Door naar de onderliggende ‘pijnpunten’ te kijken, kon er een gedeelde basis – common ground – gevonden worden. Deze gemeenschappelijke basis is nodig voor het samen creëren van passende oplossingen.
Het komen tot een dialoog tussen ouders en kraamverzorgenden was ons doel voor de eerste sessie. Tijdens de tweede sessie was het doel om in dialoog samen oplossingen te creëren. De deelnemers kregen de opdracht om de gevonden oplossingen ook direct te adresseren: wie of welke speler in de kraamzorgketen kan met deze oplossing iets doen?
Samen aan tafel
De meeste waardevolle uitkomst van de twee sessies (en de inspirerende gesprekken met de co-onderzoekers tijdens de voorbereiding) is dat de waarden die kraamverzorgenden en ouders in de kraamweek belangrijk vinden heel dicht bij elkaar bleken te liggen. Door niet alleen te kijken naar de ervaringen, maar juist een laagje dieper te gaan naar de onderliggende waarden, kwam een prachtige dialoog op gang. De metafoor van een gedekte tafel die uitnodigt om samen aan te zitten bleek goed aan te sluiten bij de deelnemers. Ook de werkvormen van bordjes en schoteltjes maakten het speels en laagdrempelig voor alle deelnemers. Niet alleen ouders hebben ‘veel op hun bord’ als er net een baby is geboren, ook kraamverzorgenden herkenden het bord (dat door hen soms tot óver de rand gevuld werd met ervaringen, taken en behoeften) als passende verbeelding van hun rol. Daarnaast is het bord(je) in de dagelijkse praktijk van de kraamzorg voor veel ouders en kraamverzorgenden een herkenbare vorm. Het door de kraamhulp zorgvuldig gerangschikte bordje met fruit zorgt vaak voor een rustpuntje en dankbaarheid in een hectische en intense periode. Het is een tijd waarin ouders zich kwetsbaar kunnen voelen door de vele ervaringen en veranderingen die elkaar in hoog tempo opvolgen.
Tafelkleed als praathulp
De oplossingen die door ouders en kraamverzorgenden gevonden werden, hebben we uiteindelijk ondergebracht in vier gebieden: de dagelijkse praktijk in het gezin, de kraamverzorgenden (o.a. houding en vaardigheden), de kraamzorgorganisatie (die de planning verzorgt) en de kraamzorgsector (inclusief zorgverzekeraars, kenniscentrum en opleiding). Sommige oplossingen zijn heel praktisch van aard, zoals een handige gezamenlijke agenda, waarmee kraamverzorgenden en ouders de inhoud en de planning van de zorg samen kunnen afstemmen. Andere oplossingen zijn abstracter, zoals een fundamentele herwaardering van het vak van de kraamverzorgende en het benadrukken van alle onbenoemde dingen die kraamverzorgenden zijn i.p.v. doen. Niet alle zorgaspecten van de kraamzorg zijn te vertalen in taken, maar gaan veel meer over een houding of ‘aanwezig zijn’. Als hier geen woorden aan worden gegeven, mis je een essentieel onderdeel van de kwaliteit van kraamzorg. Alle oplossingen hebben een plek gekregen op een tafelkleed. Dit zorgt niet alleen voor een mooi gedekte tafel, maar fungeert vooral als een hulpmiddel om met verschillende betrokkenen in de kraamzorg in dialoog te gaan over de toekomst van kraamzorg.
Wil je meer weten over de Kraamdialoog?
Neem dan contact op met Marielle Schuurman (ontwerper & onderzoeker) of Fleur Lambermon (onderzoeker)
Kijk hier voor meer foto’s: www.vormvinder.nl
Foto’s tafelkleed: Johanne de Heus